هفته نامه آیینه یزد

نوروز رستاخیز حیات و هستی

محمد خسروی: «اگر روزی خدا جهان را آغاز کرده است، مسلماً آن روز نوروز بوده است. بهار نخستین فصل و فروردین نخستین ماه و نوروز اولین روز آفرینش است»(1)
عقل تکرار را نمی‌پسندد امّا احساس تکرار را دوست دارد. طبیعت را از تکرار ساخته‌اند. در داستان زیبای نوروز طبیعت و جامعه هر دو دست‌اندرکارند. نوروز جشن جهان است و روز شادمانی زمین و آسمان. نوروز جشن تجدید خاطره خویشاوندی انسان و طبیعت است. نوروز تنها فرصتی برای تفریح و خوشگذرانی و آسایش نیست بلکه موقعیتی مغتنم برای تجدید قراردادها و عهد و پیمان‌های انسانی است تا آدمی آنچه را به دلیل غفلت و روزمرگی و بی‌مبالاتی وانهاده و از دست داده بار دیگر در فرصتِ پیش چشم و روبروی خویش با تدبیر و دوراندیشی احیا کند و به سامان آورد. نوروز نزد ایرانیان در همه ادوار عزیز بوده است. همه اقوام مختلف ایرانی با تمام ویژگی‌های قومی و مذهبی و سیاسی و اجتماعی آداب نوروز را محترم شمرده‌اند. رمز ماندگاری نوروز و آیین‌های نوروزی سنت‌های زیبای آنست. شیوه‌های درست زندگی. هر آیینی در زندگی انسان‌ها به میزانی که به مرزهای زیبایی و خوبی و درستی نزدیکتر می‌شود و نیز از حدود زشتی و کژی و زمختی و پلیدی فاصله می‌گیرد ماندگارتر می‌گردد. راز پایداری و استواری ارزش‌ها در پرهیز از دروغ و فریب و ریاکاری و کنیه‌توزی و ستمکاری است و هم‌گام و هم‌پیمان با عدالت‌ورزی و نوع‌دوستی و آزادگی و حق‌جویی و کمک به دیگران است. در آیین‌های نوروزی بنگرید. روح جمعی حاکم است و کار گروهی و کمک و مساعدت در تمام شئون خانواده و جامعه ساری و جاری است. اگر در میان همه جشن‌هایی که پس از اسلام در ایران به دلیل مخالفت فرمانروایان به فراموشی سپرده شد نوروز توانست جایگاه خود را به عنوان جشن ملی حفظ کند همسویی فرهنگ ایرانی را با آیین‌های نوروزی باید دانست. در آیین‌های نوروزی به دقت بنگرید خانه تکانی از جمله این آیین‌هاست.
آشفتگی و درهم ریختگی ریشه ناآرامی و پریشانی است و خانه تکانی آرامش و سامان یافتگی و نظم و نظافت را به ارمغان می‌آورد. توجه به پاکیزگی همه چیز و همه جا، تمام خانه و وسایل آن شسته و تمیز می‌شود. این آیین در کشورهای مختلف از جمله ایران، تاجیکستان و افغانستان برگزار می‌شود. از نوشته‌های باقیمانده از سده چهارم هجری در بغداد می‌توان پی برد که مردم در روزهای نوروز لباس نو بر تن می‌کردند. به هم سیب هدیه می‌دادند و مسلمانان در این هنگام در کنار نامسلمانان از یکدیگر پذیرایی می‌کردند. در سفرنامه شرق‌شناسان آمده است: از دیگر مراسم عید نوروز آماده کردن انواع غذاهای لذیذ در خانه‌ها و پذیرایی گرم و صمیمانه از دوستان و آشنایان است. یاد درگذشتگان و درخواست آمرزش برای آنان در آخرین پنجشنبه ماه اسفند.رفتن به مزارها و آرامگاه‌ها و طلب رحمت و مغفرت برای اموات و نیز بزرگداشت و تکریم شهیدان از دیگر سنت‌های آیین نوروز است. در خراسان جنوبی مراسم «الفه» امروز هم برگزار می‌شود. این مراسم نیز در قبرستان‌ها و آرامستان‌ها یا مساجد برپا می‌گردد و بیشتر برای تکریم و احترام به مردگان است و از حاضران با شیرینی و کیک‌های محلی پذیرایی می‌شود. در گذشته‌های دور بسیاری از خانواده‌ها سالی یک‌بار فقط می‌توانستند غذای خوب (پلو) بخورند و آن، شب نوروز بود. همه مردم یا اکثراً پلو یا چلوخورش می‌خورند و از این پلوی نوروزی برای فقرا،‌ سلمانی (آرایشگر) و حمامی (مسوول آتش حمام) و برای کدخدا و روحانی محل (معلم سنتی) پیشکش می‌بردند. دید و بازدید بستگان و آشنایان و اقوام و حضور کوچکترها در منازل بزرگان خانواده و احیاناً رفع کدورت‌ها و زدودن زنگار کینه‌ها و عصبیت‌ها و تبدیل قهر و دشمنی و عداوت به آشتی و دوستی و صفا و صمیمیت از جمله برکات نوروز بود. به دعا نشستن به هنگام تحویل سال و تکرار زیباترین کلمات در قالب دعا که: «یا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ یا مُدَبِّرَ اللَّیلِ وَ النَّهَارِ یا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَی أَحْسَنِ الْحَالِ» ای تغییر دهنده دیده‌ها و دل‌ها و ای تدبیرکننده شب‌ها و روزها و ای دگرگون کننده احساس‌ها و خُلق و خوی‌ها. بهترین و زیباترین حالات و احساسات را برای ما مقرر فرما. در کنار سفره‌ای که تمام اعضای خانواده جمع آمده‌اند و بزرگ خاندان بر صدر و با قرآنی در دست و این کلمات خدایی بر زبان‌ها جاری است. آیا سنتی زیباتر و دلرباتر هست؟ چه زیباست نکوداشت آیین‌های نوروزی اگر در پناه صداقت و راستی و عدالت‌خواهی و حق‌جویی و مهرورزی، ثروتمندان و اغنیای جامعه به فریاد درماندگان و بیچارگان و گرفتاران و بیماران و نیازمندان برسند. چگونه می‌توان شادی را فریاد زد و نوروز را جشن گرفت و تبریک و تهنیت را بر زبان‌ها و دل‌ها جاری ساخت وقتی اتومبیل‌سواری یک قارون صفت بی‌درد در جامعه می‌تواند چندین خانوار مستمند را به طور کامل تأمین کند! وقتی یک پرس غذا در رستوران مجللی بر بالای برج میلاد 450 هزار تومان باشد و خانواده‌ای با آب پنیر گذران کند؟ «که اینها همه ظلم است، ظلمی بزرگ، ویرانگر و ایمان‌ستیز و اعتقاد بر باد ده»(2)
حاکمان و فرمانروایان و دولتمردان و وزراء و استانداران و صاحبان ثروت و مکنت که درد دین و درد مردم دارند و فعالان سیاسی و اجتماعی و دلسوزان جامعه و روشنفکران و اصحاب رسانه و روحانیان و نمایندگان مردم و نهادهای مردمی که فقر و تهیدستی و نداری را می‌فهمند و درک و احساس می‌کنند و خود روزی بر سفره فقر و بی‌چیزی نشسته‌اند باید با فاصله‌های طبقاتی و تفاوت‌های معیشتی به شدت به مبارزه برخیزند و در برابر این چگونگی‌های ویرانگر و جامعه‌سوز ساکت نباشند و این وضعیت دشوار غیرقابل تحمل امروز را چاره‌جویی کنند. رسول خدا(ص) به عبدا...‌بن مسعود فرمود: «پس از من مسلمان نماهایی خواهند آمد که بهترین غذاهای رنگارنگ را می‌خورند و کاخ‌های رفیع و زیبا بنا می‌کنند و مسجدهایی پر زرق و برق می‌سازند ولی هدفی جز دنیا و مال دنیا ندارند. به مال و دارایی خود افتخار می‌کنند و همواره می‌خواهند شکم خود را پر کنند (بر ثروت خود بیفزایند) این کسان بدترین و خبیث‌ترین مسلمانند.»(3)
تورم‌آفرینی‌ها، اختلاس‌ها، رانت‌خواری‌ها، فاصله‌های معیشتی جهنمی، خوش‌گذرانی‌های قارونی، عروسی‌های فرعونی، برگزاری مراسم ختم و پرسه‌های آن‌چنانی و وجوهی که برای دسته‌ها و سبدهای گل پرداخت می‌شود،‌ رشوه دادن‌های کلان، نفوذ کردن در حکومت‌ها و احراز مناصب از این جماعت آغاز می‌شود و سرنخ همه مفاسد به آنان منتهی می‌گردد. آیین‌های نوروزی وقتی زیباست و برگزارکنندگان که آحاد مردمند هنگامی به شادی و نشاط می‌نشینند که به قول سعدی علیه‌الرحمه هرکس بگوید: من از بی‌نوایی نیم روی زرد/ غم بینوایان رُخَم زرد کرد. اگر همت برای همه باشد و اگر نیست برای هیچکس نباشد. آرزوی ما در این روزهای پایانی سال این است که مردم ما علیرغم تمام مشکلات و گرفتاری‌های معیشتی و درماندگی‌های اقتصادی که فشار پر حجم آن بر گروه طبقات کم‌درآمد و فقیر جامعه است یار و یاور و پشتیبان و دستگیر یکدیگر باشند. دست‌اندرکاران حکومت برای یاری مردم رنج خود و راحت جامعه را طلب کنند. از هیچ تلاش و تقلایی برای رفع گرفتاری مردم دریغ نورزند. با تضییع‌کنندگان حقوق مردم با صلابت و استواری و قدرت و عدالت رفتار کنند. افراد سودجو و فرصت‌طلب و منفعت‌خواه و سست اعتقاد و غیرقابل اعتماد را از دستگاه‌های دولتی و حکومتی برانند ولو از نزدیکان و منسوبان خودشان باشند به مردم اعتنا و اعتماد کنند. خدمت به خلق خدا را وجهه همت خویش قرار دهند و بترسند از روزی که مردم به آنان پُشت کنند و از یاری و همراهی آنان دست بردارند. هفته‌نامه آیینه یزد پیشاپیش نوروز را به یکایک هموطنان، همشهریان بویژه فرهنگیان، معلمان، دانش‌پژوهان و دانش‌آموزان تبریک و شادباش می‌گوید و سال پیش‌رو را سالی پر از امید و نشاط و آبادانی و برکت و خیر و صلاح برای یکایک هموطنان آرزو می‌کند. چنین باد.
پی‌نوشتها:
1-دکتر شریعتی
2-محمدرضا حکیمی- منهای فقر
3-همان